Melike Şahin

Kitap listesi hazırlamak, hem çok eziyetli, hem de nankördür.

Eziyetlidir, pek çok sahada, iyi-kötü birçok kitap hakkında bilgi sahibi olmak; muhatabı ve ihtiyaçlarını tanımak gerekir. Muhatabın ilgisi, alt yapısı ve seviyesini kestiremediğiniz zaman tavsiye ettiğiniz kitapların pek çoğu havada kalır.

Nankördür; zira ne kadar ciddî emek sarf etseniz de sınırlı kitaplar arasına girmesi gereken bazıları dışarıda kalır; içerideki bazı kitaplarla ilgili de farklı mütâlaalar olabilir. Herkesin seviyesini kuşatacak, ortak paydada buluşmaya müsait mükemmel bir nihâî liste bu yüzden mümkün değildir. Çünkü ilgiler de, beklentiler de, seviyeler de farklı farklıdır.

Biz, muhatabımızı, İslâm’ı öğrenmek, dünyayı tanımak isteyen genç kızlar ve hanımlar olarak târif ederek ana hatlarıyla bir liste oluşturmaya çalıştık. Elbette mükemmelliğin sonu yoktur. Bazen bir kitap, başka bir kitaba; bazen bir yazar, başka birine referans olabilir. O yüzden niyetimiz, başlangıç mahiyetinde, genel bir okuma plânı ortaya koymaktır.

İslâmî İlimler Sahasında

Tefsir ilmine merak duyan ve daha önce hiç tefsir okumamış, İmam-Hatip Lisesi veya bir Kur’ân Kursu’nda eğitim almış kardeşlerimize, öncelikle Prof. Dr. Ömer Çelik’in beş ciltlik “Hakk’ın Dâveti, Kur’ân-ı Kerîm Meâli ve Tefsiri” (Erkam Yayınları) eserini tavsiye edebiliriz. Daha ileri okumalar için Safvetü’t-Tefâsir (7 cilt, İz Yayıncılık), Kur’ân Yolu (5 cilt, DİB), Hak Dîni Kur’ân Dili (10 cilt, Azim Yayınları) ve Rûhu’l-Beyân (23 cilt, Erkam) okunabilir.

Tefsir ve Kur’ân ilimleriyle ilgili genel bilgiler almak için Prof. Dr. Muhsin Demirci’nin Kur’ân Tarihi, Tefsir Târihi, Tefsir Usûlü kitaplarıyla yine Prof. Dr. Ömer Çelik’in Tefsir Usûlü ve Tarihi eserine müracaat edilebilir.

Meâl olarak Hasan Basri Çantay’ın üç ciltlik meâli ile Diyanet vakfından çıkan heyetin yazmış olduğu meâli tavsiye edebiliriz.

Hadis ilmi sahasında gönül rahatlığı ile tavsiye edebileceğimiz ilk eser, Riyâzü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi (8 cilt, Erkam)’dir. Bu kıymetli eser, gerek hadislerin seçilmişliği, gerek îtina ile yapılan şerhler ve ilâve bilgilerle ciddî bir alt yapı oluşmasında faydalı olacaktır. Hadislerle İslâm (7 cilt, DİB), Ahmed Davudoğlu’nun Müslim Şerhi ve Tecrîd-i Sarîh Tercümesi de ileri seviyede bilgi sahibi olmak isteyenlere tavsiye edilebilir. Tabî, bu ilimde de önce tarih ve usûle dair ana hatlarıyla bilgi veren kitaplar şarttır. Bu hususta Ensar Yayınları’nın “Ana Hatlarıyla” serisini, bütün İslâmî ilimler için tavsiye edebiliriz.

Peygamber Efendimiz’in örnek hayatı ve ahlâkı ile ilgili, özet ve mufassal onlarca eser sayılabilir. Osman Nûri Topbaş Hocaefendi’nin Hz. Muhammed Mustafâ (sav) Mekke-Medîne Devri eserleri, ashâb-ı kirâmın hayatlarının anlatıldığı Şerafeddin Kalay Hoca’nın Örnek Nesil (1-2) kitapları, Peygamber Efendimiz’in ahlâkının sistematize edildiği Üsve-i Hasene (1-2), âile hayatının anlatıldığı Halime Demireşik’in Mü’minlerin Anneleri ilk önce akla gelen eserlerdir. Daha ileri bir seviye için M. Âsım Köksal’ın 8 ciltlik İslâm Tarihi, Said Havva’nın Hadislerle Peygamberin Hayatı (1-3)’na müracaat edilebilir.

Peygamberlerin hayatını öğrenmek için Nebîler Silsilesi (1-3) özet ve Kur’ân-Sünnet merkezli bilgiler vermektedir. Prof. Dr. Âdem Apak’ın Ensar neşriyatta yayımlanan İslâm tarihi araştırmaları da peşpeşe bir serî olarak okunabilir.

İlmihal ve fıkıh kitapları açısından ilk müracaat edilebilecek eserler ise; Ömer Nasûhî Bilmen’in klasik sayılabilecek ilmihali dışında Ali Fikri Yavuz’un açıklamalı-muâmelâtlı İlmihâli ile Prof. Dr. Hamdi Döndüren’in İslâm, Âile ve Ticaret ilmihallerini sayabiliriz. Hem kaynaklarının bulunması, hem de günümüz dertlerini de ifade edecek güncel meselelere sade bir dille değinilmesi açısından Döndüren’in ilmihalleri önemli bir kaynaktır. Faruk Beşer ve Hayreddin Karaman’ın âile ilmihâlleri ve kadınlara yönelik meselelerle ilgili araştırmaları da kayda değer diğer eserlerdir. Daha geniş araştırmalar için Vehbe Zuhaylî’nin İslâm Fıkhı Ansiklopedisi (10 cilt, Risâle) ve Ömer Nasûhî Bilmen’in Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu (8 cilt)’na bakılabilir.

İslâm tasavvufu alanında Îmandan İhsana Tasavvuf (Osman Nûri Topbaş), İmâm-ı Rabbânî’nin Mektûbât’ı, Abdülkâdir Geylânî’nin Sohbetleri (İlâhî Armağan, vb.) dışında Prof. Dr. Hasan Kâmil Yılmaz’ın neşrettiği el-Lüma’ ve İslâm Tasavvufu kitapları yeterli bilgiyi verecektir. Daha ileri okumalar için Kuşeyrî’nin er-Risâle’si, İmâm-ı Gazzâlî’nin İhyâ ve Kimyâ-yı Saâdet, M. Es’ad Erbilî’nin Mektûbât, Mahmud Sâmi Ramazanoğlu’nun Musâhabe (1-6) ve merhum Mûsâ Topbaş Efendi’nin Altınoluk Sohbetleri (1-6) kitapları özellikle zikredilmelidir.

Îman hakikatlerinde derinleşmek isteyen kardeşlerimize, Said Nursî’nin başta Sözler olmak üzere diğer eserlerini hatırlatmak isteriz.

Genel Kültür

Genel bir ifadeyle Doğu ve Batı klasikleri, belli bir sıraya konarak okunabilir. Okunmaya başlamadan önce yazar ve kitap hakkında bilgi edinmek, tarihî/kronolojik bir sırayla veya bir yazarın kitaplarının hepsini tamamlayıp diğerine başlamak gibi usuller de takip edilebilir. Burada hedef, sadece hoşça vakit geçirmek değil, insanlığın ortak mirasını keşfetmektir. Ancak “klasik” adı verilen bütün kitapları baştan sona okumak, her zaman mümkün de değildir, gerekli de… Belli bir aşamadan sonra seçerek, atlayarak okuma metodu takip edilebilir.

Ülkemizin yetiştirdiği değerler tanınabilir. Mehmed Âkif Ersoy’un Safahat’ı, Necip Fâzıl Kısakürek’in Çile’si gibi öne çıkmış eserlerin yanısıra Ali Ulvi Kurucu’nun Hâtırât’ıyla tanışılmalıdır. Bu mânâda Erkam Yayınları’ndan çıkan Âlimlerimiz, Fikir Adamlarımız gibi röportaj kitapları da yaşayan veya yeni kaybettiğimiz büyük değerler hakkında bize önemli fikirler verecektir.

Bunların dışında eser adlarına girmeksizin Kadir Mısıroğlu, Sezai Karakoç, Nûreddin Topçu, Aliya İzzetbegoviç, Mahmud Erol Kılıç, Yaşar Kutluay, Vehbi Vakkasoğlu, Sâdık Albayrak gibi ülkemizin yetiştirdiği pek çok kıymetli yazar ismi sayılabilir.

Bir Ev Hanımının Kütüphanesi

Ev işleriyle meşgul olan bir hanımın yemek tarifleri ve pratik bilgiler alanında elinin altında bulunması gereken kitaplar dışında çocuğun doğumu, gelişimi, çocuk ve genç psikolojisi gibi alanlarda da bilgiler içeren kitaplara sahip olması gerekir. Elbette her şey kitaplardan öğrenilmez. Ancak bazı kitaplar, bizim deneyip yanılarak yıllar içinde ancak öğreneceğimiz bilgileri bize bir çırpıda verebilir.

Psikolog Kemal Sayar, Sefa Saygılı ve Mehmet Dinç’in eserlerinin yanı sıra çocukların ve gençlerin gelişim dönemleriyle ilgili birçok uzmanın kaleme aldığı kıymetli eserler bulunmaktadır. Ancak burada âcizâne tavsiyemiz, mümkün olduğunca kültürü ve birikimi, başka bir ifadeyle kafası ve gönlü “bizden” olan psikolog ve psikiyatrlardan istifade etmeye çalışmaktır. Aksi hâlde kaş yaparken göz çıkarma ihtimâli çok yüksektir.

Bu kütüphanede ev işleriyle ilgili kitaplar da bulunmalıdır; meselâ çiçek bakımı, ev dizaynı vs. Dünya kültür ve tarihine âit eserler de yer almalıdır, insana gönül zenginliği verecek, ufkunu açacak, kelime hazinesini geliştirecek eserler de… Kısaca insanız ve her birimiz her an öğrenme açlığı içindeyiz.

İnsanların merak, zevk ve ihtisasları da farklı farklı... Kimi psikoloji ile insanın derinliklerinde gezinmeyi sever, kimi seyahat ve coğrafya kitaplarıyla yeryüzünü dolaşmaktan hoşlanır. Kimi astronomi ile ilgilenerek gök cisimlerinin arasında gezinir, kimi tarihin dolambaç sokaklarında kaybolur. Bazısı sırlar ve komplo teorileri ile hayatı keşfetmeye çalışır, bazısı mâneviyat içinde mest olur.

Bütün bu çeşitliliğe ve saydıklarımıza rağmen eğer “Ölmeden önce neler okuyalım?” diye sorarsanız, el yordamıyla, kısaca şu listeyi tavsiye edebiliriz:

1- Pezdevî, Ehl-i Sünnet Akâidi

2- Mevlânâ, Terc. Şefik Can, Mesnevî

3- M. Yaşar Kandemir/Kadı İyaz, Şifâ-i Şerîf Şerhi

4- M. Yaşar Kandemir, Şemâil-i Şerîf Şerhi

5- Mehmet Âkif Ersoy, Safahât

6- Yunus Emre, Dîvân

7- Necip Fâzıl Kısakürek, Çile

8- Muhammed Hamîdullah, İslâm’a Giriş

9- Kadir Mısıroğlu, İslâm Dünya Görüşü

10- Ebubekir Sifil, Modern İslâm Düşüncesinin Tenkidi (1-2)

11- Muhammed Kutub, İslâm’ın Etrafındaki Şüpheler

12-Abdülfettah Ebû Gudde, Zamanın Kıymeti

13- Muhammed Kutub, 20. Asrın Câhiliyesi

14- Said Ramazan el-Bûtî, Fıkhu’s-Siyre

15- Tâhirü’l-Mevlevî, Müslümanlıkta İbadet Tarihi

16- Feridüddin Attar, Mantıku’t-Tayr

17- Filibeli Ahmed Hilmi, A’mâk-ı Hayâl

18- Şeyh Sâdî Şirâzî, Bostan ve Gülistan

19- Osman Nûri Topbaş Külliyâtı

20- İbn-i Haldun, Mukaddime

21- Selâmi Yalçın, Allah Hakkında Merak Ettiklerimiz

22- M. Yaşar Kandemir, Peygamberimin Sevdiği Müslüman

23- Nizâmülmülk, Siyâsetnâme

24-Aliya İzzetbegoviç, Doğu ile Batı Arasındaki İslâm

25- Gazzâlî, el-Munkızu mine’d-Dalâl

26- Gazzâlî, İhyâu Ulûmiddîn

27- Ali Ulvi Kurucu, Hâtıralar (1-5)

28- Sezai Karakoç, Kıyamet Aşısı

29- Zeynep el-Gazâlî, Zindan Hâtıraları

30- Cem Zorlu, Âlim ve Muhâlif

31- Cemil Meriç, Işık Doğudan Gelir

32- Cemil Meriç, Umrandan Uygarlığa

33- Cemil Meriç, Bu Ülke

34- Kadir Mısıroğlu, Hilâfet

35- Kadir Mısıroğlu, Lozan Zafer mi, Hezimet mi?

36- Kadir Mısıroğlu, Osmanoğulları’nın Dramı

37- Ekrem Buğra Ekinci, Sürgündeki Hânedân

38- Feridun M. Emecen, Yavuz

39- Cahit Zarifoğlu, Bir Değirmendir Bu Dünya

40- Ahmed Hamdi Tanpınar, Beş Şehir

41- Tolstoy, İnsan Ne İle Yaşar?

42- Alex Haley, Malcolm X

43- Edward Said, Oryantalizm

44- George Orwell, Hayvan Çiftliği

45- Mustafa Kutlu, Ya Tahammül Ya Sefer

46- Nedvî, Müslümanların Gerilemesiyle Dünya Neler Kaybetti?

47- İsmail Kara, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm (1-2)

48- Kemal Sayar, Yavaşla!

49- Nihat Sami Banarlı, Türkçe’nin Sırları

50- Mehmet Ali Büyükkara, Çağdaş İslâmî Akımlar

Şüphesiz herkes bu listeden bazılarını çıkartıp yenilerini ekleyebilir. Herkes kendi meşrebince ve gönlünce listeyi güncelleyebilir. Mühim olan yolda yürümek için iyi-kötü bir harita oluşturmaktır. Bundan sonrası, her yolcunun kendi gayret, istîdat ve istikametincedir, vesselâm…